Statistieken leren ons dat meer dan 300 000 Belgen leven met een niet-aangeboren hersenletsel (NAH). Door de huidige medisch-technologische kennis overleven steeds meer mensen een hersenbeschadiging. Die hersenbeschadiging kan echter blijvende gevolgen hebben, waar men mee moet leven. Ondertussen heeft ook Cirkant heel wat expertise opgebouwd om personen met een niet-aangeboren hersenletsel optimaal te ondersteunen.

Wat is NAH?
Een niet-aangeboren hersenletsel of NAH ontstaat na de geboorte en dus niet in de periode rond zwangerschap of geboorte. Het kan ontstaan door een oorzaak van buitenaf. In dit geval spreekt men van een traumatisch hersenletsel (bv. een verkeersongeluk, een klap op het hoofd, een ernstige val … ). Daarnaast kan de oorzaak van NAH zich ook binnen het lichaam bevinden. Dan spreekt men van een niet-traumatisch hersenletsel (bv. een hersenbloeding, een hersentumor, zuurstoftekort ten gevolge van een hartstilstand … ). Tenslotte kan NAH ook veroorzaakt worden door een progressieve neurologische aandoening (bv. Multiple Sclerose, ziekte van Huntington, ziekte van Parkinson … ). NAH is dus geen diagnose maar een verzamelnaam van allerlei aandoeningen in het brein.

Het grootste verschil tussen mensen met NAH en mensen met een aangeboren beperking, is dat mensen met NAH meestal een ander soort leven leidden vóór het hersenletsel. Een hersenletsel verandert mensen. Mensen ervaren vaak hun leven als in tweeën gedeeld: een leven vóór en een leven ná het hersenletsel. Mensen met NAH moeten die breuk verwerken en moeten hun leven opnieuw, en anders vormgeven. Wat uiteraard niet evident is, ook niet voor diegene rondom hen.

Wat zijn de gevolgen van NAH?
De gevolgen van NAH kunnen zeer verschillend zijn. De ernst van deze gevolgen hangt samen met de aard, de omvang en de plaats van het letsel.

Er zijn vaak zichtbare gevolgen. Deze vallen snel op. Denk maar aan problemen met bewegen of bij het spreken. Deze problemen worden vaak als eerste aangepakt d.m.v. revalidatie (bv: kiné, logo, ergo) en/of compensatie via hulpmiddelen (bv. elektrische rolwagen) of aanpassingen (bv. herinrichting van de woning).

De onzichtbare gevolgen zijn moeilijker te bevatten en komen meestal pas later aan het licht, dikwijls pas wanneer de persoon terug inschakelt in het ‘gewone leven’ na de ziekenhuisopname. Ze treffen niet alleen de cliënt, maar ook zijn sociaal netwerk. De onzichtbare gevolgen kunnen van psychologische (bv. depressie, verbittering, gelatenheid, angst) en neuropsychologische aard (bv. gedrags- en/of karakterveranderingen, geheugenstoornissen, overprikkeling, geen of verminderd ziekte-inzicht) zijn.Deze onzichtbare gevolgen worden door de omgeving niet altijd goed begrepen en daarom dikwijls aanzien als “niet willen”.

Bij de ene persoon zijn de gevolgen dus veel ernstiger zijn dan bij de andere. Voor sommigen is het mogelijk terug een soortgelijk leven op te bouwen, voor anderen is het zelf niet mogelijk om terug te keren naar huis.

Een uitdaging …
Wanneer dat gebeurt, en het niet meer haalbaar is om thuis opgevangen te worden, kunnen residentiële revalidatiecentra, rust- en verzorgingstehuizen en voorzieningen voor personen met een beperking, de langdurige zorg voor personen met NAH op zich nemen.

Sinds enkele jaren focust één van de leefgroepen van Cirkant zich op de zorg voor mensen met NAH. Dit vormde voor leefgroepbegeleiders en orthoagogen binnen OC Cirkant in het begin een uitdaging op vlak van begeleiding.

NAH en Logopedie
Niet enkel de leefgroepbegeleiders en orhoagogen hebben zich ingewerkt om mensen met NAH optimaal te ondersteunen, ook de verschillende therapieën worden afgestemd op de specifieke noden van iemand met NAH. Zo ook de logopedie.

De logopedische dienst van Cirkant is op zoek gegaan naar technieken en manieren van ondersteuning die de complexere noden van mensen met NAH kunnen opvangen.
Zij hebben, vanuit hun ervaringen, meteen ook enkele tips (zie pagina 11) opgesomd die kunnen helpen bij het omgaan met mensen met NAH. Want het is duidelijk dat, ook al zijn er heel wat overeenkomsten, de aanpak ten opzichte van iemand met NAH, toch verschilt ten opzichte van die van iemand met een aangeboren verstandelijke beperking.

De belangrijkste vraag
In de eerste weken en maanden na een hersenletsel is het de taak van de logopedist om zoveel mogelijk vaardigheden te herwinnen op gebied van taal, spraak, slikken … en om eventueel op zoek te gaan naar compenserende hulpmiddelen indien de persoon zich moeilijk kan uiten of moeilijk verstaanbaar is.

Tijdens de latere revalidatie, bij cliënten opgenomen in een voorziening, gaat men als logopedist vooral de cliënt en zijn netwerk ondersteunen bij het zinvol invullen en structuren van de dag (bv. in geval van geheugenproblemen), helpen bij plannen en organiseren (bv. beheren agenda), gebruik van technologische hulpmiddelen zoals een smartphone, (spraak-)computer …

Het team van de logopedie vertrekt hier vanuit de verwachtingen van de cliënt en zijn familie. In gesprek gaan met hen over wat de mogelijkheden zijn, wat de verwachtingen zijn en waar men naartoe wil werken, is de basis. De cliënt moet immers zelf achter het doel dat men wil behalen staan, anders wordt het heel moeilijk om dit te bereiken.

Stel je voor dat men de bewoner wil sterken in zijn zelfstandigheid door hem de weg aan te leren naar het kantoor van de logopedie aan de hand van bijvoorbeeld wegwijzers. Dan zal het heel moeilijk lopen als hij zelf geen interesse heeft om alleen op pad te gaan. De vraag: ‘Wat wil je graag kunnen?’ is dus cruciaal in het opstellen van een plan van aanpak.

Let wel, soms kan een cliënt laten uitschijnen dat hij het niet belangrijk vindt om alleen op pad te gaan omdat hij vooral gerust gelaten wil worden, maar dit betekent niet dat, als je samen deze succeservaring kan bereiken, dit toch heel belangrijk blijkt achteraf. Je moet dus echt wel dieper gaan graven om samen vooruit te geraken.

Zorg op maat
Uiteindelijk kun je stellen dat ook bij personen met NAH, zorg op maat het uitgangspunt moet zijn. En laat dit nu meteen één van de sterktes zijn van OC Cirkant.
Ondertussen hebben de verschillende zorgverstrekkers van Cirkant al heel wat expertise opgebouwd op het vlak van personen met NAH en dat willen we nog verder uitbreiden in de toekomst.

>> Meer weten? Contacteer onze orthoagogen of onze logopedische dienst.

HOE OMGAAN MET MENSEN MET NAH? 6 TIPS!

  • Zie de mens ‘achter’ het letsel en vergeet niet dat de cliënt een heel ander leven had vóór het letsel. Vraag of de persoon het vervelend of juist prettig vindt om te vertellen over de oorzaak van het letsel of over het vroegere leven, maar ga dit gesprek ook niet zomaar uit de weg.
  • Hou voor ogen dat de persoonlijke relatie tussen de cliënt en zijn naasten altijd voorop staat. Dit kan een partnerrelatie, ouder-kindrelatie of vriendschapsrelatie zijn. Betrek de naasten van de cliënten en hou er rekening mee dat ook zij te maken kregen met de plotse breuk in hun leven!
  • Mensen met NAH hebben vaak problemen met plannen en organiseren. Rust, overzicht, een prikkelarme en geordende omgeving en regelmaat in het leven zijn belangrijke aandachtspunten.
  • Houd rekening met vermoeidheid en wat de persoon aankan. Leven met NAH vraagt elke dag een mentale en lichamelijke topprestatie.
  • Zie onvermogen niet voor onwil aan en besef dat het functioneren (zowel cognitief als emotioneel) enorm kan wisselen van dag tot dag. Soms is het nodig je persoonlijke doelen en verwachtingen bij te stellen en aan te passen aan het tempo van de persoon met NAH.
  • Let op voor overschatting bij personen met NAH en schep samen nieuwe en reële verwachtingen. Houd hierbij zeker rekening met de onzichtbare gevolgen van een hersenletsel.

>> Meer weten over NAH? Surf zeker ook naar de website van de NAH-liga.