Bij personen met verstandelijke en meervoudige beperking en bij personen met NAH, verloopt eten en drinken niet altijd vanzelfsprekend. Toch is het een behoefte die meermaals per dag vervuld moet worden. We staan even stil bij hoe de maaltijd in optimale omstandigheden kan verlopen.
Basale houding als basis
Maaltijden zijn een belangrijk onderdeel in het leven en in de zorg. Het moet in eerste instantie een aangenaam gebeuren zijn voor iedereen. Het vertrekpunt voor een aangename, rustige maaltijd is uiteraard de basale houding, maar er zijn ook andere aandachtspunten om ervoor te zorgen dat de maaltijd zo goed mogelijk kan verlopen.
Zorg voor rust & vertrouwen
Zorg voor een rustige omgeving. Zet de radio uit. Praat niet over het hoofd van de cliënt heen tegen andere begeleiders. Het maaltijdmoment is een moment tussen de begeleider en de cliënt. Zorg dus dat je alles bij je hebt, zodat je niet heen en weer moet lopen tijdens de maaltijd.
Cliënten die graag overzicht hebben over het gebeuren, worden best op een plaats gezet waar ze alles zien. Dit biedt hen meer veiligheid. Anders proberen ze achterom te kijken, wat nadelig is voor het slikken. Of ze kunnen ook opschrikken van dingen die ze niet zien. Ook dit houdt verslikkingsgevaar in. Zorg ervoor dat de cliënt kan eten op zijn eigen vertrouwde plekje.
Voor sommige cliënten is het niet haalbaar om in een grote groep te eten. Andere mogelijkheden zijn: apart eten, in een beperkt groepje eten of alleen eten voor of na de andere cliënten…
Wat kan men verwachten?
Zorg voor een goede aankondiging, zodat de cliënt kan volgen. Spreek de cliënt eerst aan voor je aan de maaltijd begint en benoem wat je gaat doen. Zorg er ook voor dat de cliënt zijn bord kan zien gedurende de maaltijd. Als dit echt niet mogelijk is, vertel hem dan wanneer de maaltijd bijna ten einde is.
Laat de cliënt ook niet langer wachten dan nodig. Doe pas een slab aan of laat hem pas aan tafel komen als hij effectief kan starten met zijn maaltijd. Doe na de maaltijd meteen zijn slab uit en laat hem niet langer dan nodig aan tafel zitten.
Positie, positie, positie
Zorg voor een goede houding bij de cliënt en bij jezelf. Zet de cliënt in een rechtopzittende houding met hoofd en romp op één lijn. Zowel het heupgewricht, als het kniegewricht hebben best een hoek van 90°. De voeten moeten worden gesteund zodat de benen niet hangen.
Probeer als begeleider op of net onder ooghoogte van de cliënt te gaan zitten, voor een betere houding bij de cliënt. Wanneer je te hoog zit, zal de cliënt omhoog kijken, waardoor het hoofd achterover gebogen wordt. Dit is gevaarlijk bij het slikken.
Ga ook recht voor de cliënt zitten en niet ernaast. Als je naast de cliënt zit, vraag je eigenlijk aan de cliënt om opzij te kijken. Dit moet vermeden worden. Als je recht voor de cliënt zit, heb je een duidelijk zicht op het slikproces van de cliënt; Heeft hij geslikt en is de mond leeg? Dan kun je een volgende hap toedienen…
Let wel, bij het geven van een drankje, heb je meer controle wanneer je naast de cliënt gaat staan. Zo heb je zicht op hoeveel drank er nog in de beker zit en kan je de aangeboden slokjes beter doseren. Let er hier wel op dat de cliënt zijn hoofd recht blijft houden en jou niet gaat aankijken.
Iedereen is anders
Hou rekening met persoonlijke voorkeur van de cliënt op vlak van eten, vb. op vlak van smaak, temperatuur, consistentie…
Let ook op het tempo van eten van de cliënt, als je helpt bij de maaltijd. Neem tijd voor de maaltijd, dit is een belangrijk moment van individuele aandacht. Bij ongeduldige eters kan je het eettempo wat proberen af te remmen. Bij trage eters geef je pas een volgende hap als de mond volledig leeg is. Volg hierbij de slikbeweging: je kan dit vaak horen en ook de op- en neergaande beweging van het strottenhoofd zien ter hoogte van de keel. Weet ook dat men soms tot 3 keer toe slikt per hap.
Dit is een extractie van een aantal punten uit onze visietekst ‘Voeding & slikproblemen’. Wil je meer advies? Neem dan contact op met onze orthoagogen of onze logopedische dienst.
>> Lees de volledige visietekst op www.occirkant.be/publicaties